Orchideeën in de duinen

Stichting Duinbehoud

Een bijzondere groep planten langs de kust in beeld

Wist u dat ons land ruim 40 soorten wilde orchideeën telt en een groot deel ook in de duinen groeit? Van medio april tot eind augustus zijn ze in hun volle glorie te bewonderen. In vele soorten en maten. De hoogste tijd voor een nadere kennismaking met deze natuurlijke schoonheid.

Zuidelijk temperament

Het gaat gelukkig goed met de wilde orchidee in de duinen. Door de klimaatverandering zoeken zelfs mediterrane soorten ons land op. Het fijne zaad wordt door de hoge luchtstromen vanuit het zuiden meegevoerd. Zo hebben zich al drie nieuwe soorten in de duinen gevestigd. Een daarvan is de uiterst zeldzame hyacintorchis (orchis is een soortnaam) die vorig jaar voor het eerst in de buurt van Noordwijk is gespot. Zo’n stukje zuidelijk temperament in de duinen voelt bijna on-Nederlands.

Meer soorten door beter beheer

De meeste orchideeën houden van vochtige, kalkrijke grond. In veel duinvalleien is de drinkwaterwinning de afgelopen decennia teruggebracht en de grondwaterstand gestegen. Het beheer is daarop aangepast. Soorten die waren verdwenen komen daardoor terug. De bijenorchis en de bokkenorchis  zijn bezig met een opmars. Ook de groenknolorchis– een Europese habitatsoort – weer op meerdere plaatsen te zien. Deze orchidee komt in alle regio’s langs de kust voor met de hoogste aantallen op Texel, het Kennemerstrand bij IJmuiden en de Veermansplaat in de Grevelingen. Alleen al het voorkomen van deze soort is een reden om deze gebieden de streng beschermde status van Natura 2000-gebied te geven.

Lokaal massaal

De duinen langs de Nederlandse kust herbergen nog veel meer zeldzame soorten, die lokaal massaal kunnen voorkomen, zoals de dennenorchis bij Schoorl en op Terschelling. De herfstschroeforchis groeit graag op vochtige en vrij voedselarme grond en zie je vrijwel alleen op het onbewoonde eiland Hompelvoet in de Grevelingen en in de Westduinen op Goeree. Daar groeit ook de harlekijn die zich ook in grote getalen bij Schouwen bij de Zoeten- en Zouten Haard, Westhoofdvallei op Goeree en in het Waddengebied laat zien.

De duinen van Noord-Holland zijn de enige groeiplaatsen van de uiterst zeldzame vogelnestorchis en de honingorchis. Wijk aan Zee herbergt de grootste populatie hondskruid van ons land, een soort die alleen voorkomt in de omgeving van zeedorpen. 

Niet voor in de tuin

Wilde orchideeën zijn erg kieskeurig als het op voeding aankomt. Ze hebben bodemschimmels nodig om te groeien. Als een zaadje op een geschikte plek is geland, groeit de schimmel in het zaadje. Het zaadje haalt zijn bouwstoffen uit de schimmel, zodat het kiemplantje kan uitgroeien. Dit proces duurt soms jaren. Bij een aantal aanverwante soorten ontstaan door kruising ook steeds weer nieuwe hybriden. Deze kunnen ook weer terug kruisen met de oudersoorten, hierdoor zijn ze vaak moeilijk op naam te brengen.

Om te voorkomen dat de orchidee wordt geplukt of gerooid voor de handel en eigen tuin wordt de exacte vindplaats van zeldzame soorten vaak niet openbaar gemaakt. Zo kunnen we hopelijk nog generaties lang genieten van deze bijzondere plantengroep.

Leer ze (her)kennen
Meer weten? Download dan hier de speciale zoekkaart van Floron. Zo leert u de orchideeën herkennen. En misschien ontdekt u tijdens een wandeling wel een onbekende soort? Geef dit dan door op waarneming.nl

Over Stichting Duinbehoud

Stichting Duinbehoud zet zich in voor het behoud en het herstel van de Nederlandse duinen. Waar nodig komt zij in actie tegen aantastingen van de natuur in de duinen. Tevens neemt zij initiatieven voor herstel van die natuur. De Stichting Duinbehoud behartigt de belangen van de natuur en de belangen van de mensen die willen genieten van die natuur.

Foto’s: Ronald van Wijk.

Website: www.duinbehoud.nl