Kruid in het zonnetje: goudsbloem

(Earth Matters) In de tweede aflevering van dit programma staan de praktische toepassingen van de geneeskrachtige goudsbloem (Calendula Officinalis) centraal. Daarnaast laat Saskia zien hoe je eenvoudig een lekkere gomasio maakt van een superfood die, in de vorm van onkruid, nu overal om ons heen groeit. We nemen ook even een kijkje bij de St. Janskruidolie die we 6 weken geleden hebben aangemaakt.  

Onder de video vind je de uitgebreide beschrijving van de goudsbloem, compleet met mythologie, vindplaats, werkzame stoffen, werking, toepassing, contra-indicaties, culinaire toepassingen en meer. Voor de eerste aflevering hebben we dat inmiddels ook toegevoegd voor St. Janskruid. 

We zijn benieuwd of jullie de gomasio met het mannelijke of vrouwelijke zaad van het onkruid het lekkerst vinden en vooral: waarop! Laat het ons weten en wellicht delen we die in de volgende aflevering! Stuur je recept op naar: saskianieboer@gmail.com 

Het doel van ‘Kruid in het zonnetje’ is om eeuwenoude kennis over geneeskruiden levend te houden en door te geven. Veel kruiden groeien om ons heen. In de loop van de jaren is Saskia gaan ervaren dat de remedie tegen veel kwalen vaak in de omgeving groeit. Het is niet moeilijk om hier zelf thee van te bereiden of er een geneesmiddel van te maken.

We wensen je veel plezier en inspiratie met de tweede aflevering: op je gezondheid!

Saskia Nieboer en Arjan Bos

Bron: earth-matters.nl

GOUDSBLOEM CALENDULA OFFICINALIS 

• Franse naam: Souci, calendula
• Duitse naam: Ringelblume, Ringelrose
• Engelse naam: Marigold

Goudsbloem drogen:

Signatuur:

De Goudsbloem is een typische zonneplant die de zon gedurende de dag zelfs volgt met haar bloemhoofd en je kunt verwachten dat ze levenskracht en optimisme geeft. De oranje bloemkleur is samengesteld uit geel en rood, geel staat voor stimulering van de lever en de reiniging van het lichaam, rood voor de bloedsomloop en levensenergie. De blaadjes zijn lichtgroen, dit kan duiden op een mild  stimulerende werking op maag en darmen.

De stengels en bloembodems zijn licht harig met een harsachtige geur wat wijst op bescherming en afweer.

Met haar gouden uitstraling stimuleert de goudsbloem de onderste chakra’s, geeft levensmoed, nieuwe kracht en vitaliteit. Vastzittende emoties komen weer in beweging.

Plantenfamilie: Asteraceae (Compositae), Composietenfamilie

Planeet: Zon

De Zon vertegenwoordigt de levenskracht in alles, het symboliseert de principes van kracht, rechtvaardigheid, deugd en eer. De Zon heerst over het domein  van het logisch verstand (linker hersenhelft) en helderheid, bewustzijn, zelfbewustzijn en trots, gezondheid, integriteit, doorzettingsvermogen en creatieve energie. Zo zorgt het Zonprincipe ervoor dat planten naar het licht groeien, wat zich manifesteert in rechte, omhoog groeiende stelen en bloemen met heldere, vurige kleuren, variërend van lichtgeel tot helderoranje. Allemaal groeien ze graag op zonnige plaatsen en reageren op de bewegingen van de Zon. Hun smaak is vaak aromatisch.

In de menselijke fysiologie heerst de Zon over het hart, het bloed, de hersenen en de ogen, traditioneel het rechteroog bij mannen en  het linkeroog bij vrouwen. De Zon symboliseert vitaliteit, kracht voor herstel en weerstand tegen ziekten. 

Energetische kwaliteit:

Warm en droog

Groeiwijze en vindplaats:

Calendula officinalis is een éénjarige plant, behorend tot de composieten, en is inheems in Midden- en Zuid-Europa en Azië. Over de hele wereld wordt zij als tuinplant gekweekt, ook in Nederland. De bloem is een komposiet en bestaat eigenlijk uit een groot aantal bloempjes: de mannelijke of tweeslachtige buisbloempjes die het hart vormen en de vrouwelijke lintbloempjes daaromheen waar uiteindelijk de zaadjes uit voortkomen. Die zaadjes kunnen twee vormen aannemen: de binnenste vruchtjes zijn als een ring gekromd (vandaar de Duitse naam Ringelrose) en de buitenste vruchtjes zijn meer gestrekt en lijken op een klein bootje.

Er is geen fijn vruchtpluis, zoals bij arnica of paardenbloem, waarmee de zaden door de lucht zweven. Het zaad is zwaar en valt van de uitgebloeide bloem rechtstreeks naar beneden. Zo zaait de plant zich elk jaar opnieuw in de herfst al uit en komen de jonge plantjes vroeg in de lente op voordat de slakken wakker worden…

De plant is behaard en heeft een gedraaide, spoelvormige wortel en opgaande, vertakte stengels die 40-50 cm hoog worden. Het lichtgroene, ovale blad is soms wat gekarteld en de goudgele tot oranjerode bloemen bezitten vele fel getinte bloemblaadjes.

Geschiedenis en mythologie:

De naam Calendula is mogelijk afgeleid van het Latijnse woord ‘calendis’ dat staat voor maand en slaat waarschijnlijk op het feit dat de plant in een iets warmer klimaat het hele jaar door kan bloeien. Telkens verschijnen er weer nieuwe bloemen en verwelken de oude in een continu proces van opkomen en vergaan. Plukken van de bloemen stimuleert de groeikracht!

Calendula wordt in sommige streken gebruikt als liefdesremedie en ik ken een mooi voorbeeld uit de Beierse folklore: lok de persoon waar je graag een relatie mee zou willen krijgen door de modder en plant goudsbloemen in een mooie voetafdruk. Als ze opkomen zal de liefde gaan bloeien…

De Goudsbloem hoort van oudsher bij de zonnebruiden, kruiden die gewijd waren aan de zon. Na de kerstening is de plant toegewijd aan Maria: vandaar de Engelse naam: Marigold.

De Egyptenaren, de Grieken, de Romeinen; iedereen kende de goudsbloem; ze werd veelvuldig beschreven of afgebeeld en haar geneeskracht geroemd.

Vanaf de twaalfde eeuw duikt de goudsbloem op in de kruidenboeken uit onze streken vanwege haar geneeskrachtige werking en in de zeventiende en achttiende eeuw was de plant zo geliefd als geneeskruid, dat apothekers haar met vaten tegelijk moesten aanslepen. Volgens de arts en botanicus Nicholas Culpepper (1616-1654) is ‘goudsbloem een plant die rijkelijk in iedere tuin voorkomt; zij is zo bekend dat het eigenlijk niet nodig is haar te beschrijven’.
Calendula zou goed zijn tegen hartkwalen, waarschijnlijk vanwege de astrologische geneeskunde, die de plant onderbracht bij het dierenriemteken Leeuw, het teken van hart en zon. Ook zou de plant goed zijn tegen wratten en halverwege de negentiende eeuw werd zij gebruikt als ‘Herba Cancri’, een middel tegen kanker dat later in vergetelheid is geraakt maar vandaag de dag weer actueel is. Kortom, Calendula hielp bij nagenoeg alle ziekten.

Ook in de Amerikaanse burgeroorlog werd veelvuldig gebruik gemaakt van de goudsbloem voor de behandeling van wonden.

‘Officinalis’ is een term die je bij sommige geneeskruiden als soortnaam terugvindt. De ‘titel’  duidt aan dat de plant als geneeskrachtig werd erkend  door artsen en apothekers: hij was te vinden in het ‘officina’ , de werkplaats van een apotheker.

Goudsbloem in alcohol:

Gebruikte delen:

Sommige bronnen beweren dat slechts de gevuld bloemige goudsbloemen medicinale waarde hebben, andere bronnen menen dat alleen de enkelbloemige geneeskrachtige zijn. Nog andere dichtten de geneeskracht uitsluitend toe aan de oranje, en niet aan de gele vormen. In werkelijkheid kunnen alle vormen van de Calendula officinalis worden gebruikt. Je kunt alleen de lintbloempjes plukken (de blaadjes) ter versiering van maaltijden, om boter geel te verven of om theemengsels op te fleuren, maar beter is het om de hele bloemen te verzamelen, zij bevatten veel meer geneeskrachtige stoffen.

Pluk goudsbloemen alleen op een droge, zonnige dag en liefst als het al een paar dagen niet geregend heeft. Water in de buisbloempjes kan rotting of schimmel veroorzaken.

Om te drogen zijn de pas geopende bloemen het meest geschikt, spreid ze uit op een luchtige plek, bij voorbeeld in een mandje en droog ze op een donkere plek bij kamertemperatuur. . Verse bloemen die mooi open zijn gebloeid kunnen in stukjes geplukt in olie of alcohol (bij voorbeeld jenever) worden gedaan. Elke dag even schudden en na ca 3 weken door een doek zeven.

Inhoudsstoffen:

• verschillende etherische oliën
• flavonoïden (gele kleurstoffen die vaak werken als antioxidant en processen in het lichaam kunnen stimuleren
• glycosiden (prikkelen het lichaam eveneens)
• bitterstoffen
• zeepstoffen
• salicylzuur, gom, slijmstoffen, mineralen, zuren

Geneeskrachtige werking:

Uitwendig:

• wonden en ontstekingen, steenpuisten, zweren, open been: wassing of kompressen met tinctuur of thee, goudsbloemtinctuur gemengd met sintjanskruidtinctuur (hypercal) wordt ook wel de natuurgeneeskundige jodium genoemd. Altijd verdunnen want de alcohol prikt!
• wondjes, kloofjes,  ruwe huid: zalf of crème
• verbrandingen en littekens: zalf of crème 2 x daags aanbrengen, lange tijd volhouden
• wratten: afdekken met een pleister met goudsbloemzalf en dagelijks vernieuwen tot ze weg zijn.
• sommige soorten eczeem
• bij verzwikkingen en verstuikingen, blauwe plekken en spierpijn

Inwendig:

• bloedzuiverend en algemeen ondersteunend
• schimmelwerend, bij bijvoorbeeld candidiasis
• bij ontstekingen in het lichaam zoals urineweg- of maagdarmontstekingen
• na operaties of infecties aan nauwe vaatjes of buisjes zoals eileiders: goudsbloem gaat littekenvorming tegen en stimuleert de groei van nieuw weefsel
• bij pijn en krampen in de buik
• verstevigt de bloedvaten en stimuleert de doorbloeding
• lever en gal worden ondersteund en gestimuleerd dankzij de bitterstoffen
• bij menstruatieklachten

Zeven van de olie:

Gebruik en toediening:

• ik gebruik altijd de hele bloemen en voor olie en tinctuur alleen de verse bloemen. Met gedroogde bloemen krijg je een veel minder sterk product vind ik.
• zalf en crème zie hierboven: heb geduld! 
• thee van vers kruid: 5 bloemen op een halve liter kokend water is voldoende. Voor gedroogde bloemen geldt: een afgestreken eetlepel per halve liter.
• 5 tot 10 minuten laten trekken, dan zeven en ca 3 kopjes per dag drinken.
• kompres: maak de thee dubbel zo sterk en laat afkoelen Bevochtig een schone doek met de thee en leg ca 15 minuten op de aangedane plek.

Goudsbloem in zonnebloemolie:

Toxiciteit; contra-indicaties, interacties:

Niet bekend. Ga bij klachten die langer aanhouden toch even naar de arts…

Culinair:

Goudsbloemen kun je goed rauw eten, met name de bloemblaadjes. Ziet er geweldig uit over een salade, door kruidenboter of op het laatste moment over een warm gerecht gestrooid.